TUYỂN TẬP THƠ TRẦN MẠNH HẢO .

CỐT CÁCH NGƯỜI XỨ NGHỆ -

( Đọc bàI "SÔNG LAM " - Trích " TUYỂN TẬP THƠ TRẦN MẠNH HẢO .)

:

"TRẦN MẠNH HẢO

TUYỂN TẬP THƠ ".

Một tác phẩm đầy đặn ngót 500 trang - Bìa & trình bày rất đẹp, trang nhã. Đặc biệt, ông tuyển chọn những bài thơ đã sống & có cuộc đời riêng của mình trong lòng đông đảo bạn đọc.

Ông là một người cầm bút tài danh,viết đa thể loại & thể loại nào cũng cắm dấu mốc mới lạ, độc đáo.Tính từ năm 1974 đến nay, ông đã cho ra mắt bạn đọc : 15 tập thơ, 4 cuốn tiểu thuyết, 5 tập lý luận phê bình văn học, 3 tập truyện thiếu nhi.

Thơ ông đa đề tài, giọng thơ đa thanh, phóng bút đa dạng từ ngắn, dài,tự do,lục bát ....Tất cả đều mang hồn cốt đa đoan, không chịu yên ổn của Trần thi nhân trước sự khốc liệt của đời thường nhật, nhưng lại đằm sâu tình người về cái ĐẸP mê hoặc của dân tộc Việt, đúng như ông bỏ ngỏ ở đề từ đầu tuyển tập :

"Ôi đất nước

Anh đã yêu đến băng hoại cả đời".

Bao nhiêu lần đọc bài thơ "SÔNG LAM" là bấy nhiêu lần tự hỏi : Sao thi sĩ Trần Mạnh Hảo quê ở Nam Định mà viết được một tuyệt phẩm về dòng Lam Xứ Nghệ quê mình như vậy?

Thì ra - Cây có cội - Sông có nguồn...Con người có những cơ duyên gắn kết ở đời ... Cách đây nửa tháng, nhà thơ đã "bật mí" nguồn cảm hứng của thi phẩm Sông Lam. Ông kể : Bà ngoại của nhà tôi là người Nghệ An, thuở nhỏ chơi thân với cụ Thanh, chị ruột cụ Hồ.Thầy dạy Văn của tôi là thầy Trạm cũng người Thanh Chương ( Xứ Nghệ ). Và nhà văn Nguyễn Trọng Oánh đã đưa tôi từ đơn vị chiến đấu lên Cục chính trị Miền Nam làm báo Văn Nghệ Quân Giải Phóng cũng là người Nghệ An ..

Bài thơ "SÔNG LAM" - Thơ Trần Mạnh Hảo

" Sông bổ đôi Nghệ Tĩnh

Sông nằm hóa lục bát Nguyễn Du

Sông đứng thành Hồng Lĩnh

Sông đi thành ví giặm trời xanh.

Sông vắt kiệt lòng mình nuôi đất cát

Thương đất nghèo sông xanh rớt mồng tơi.

Sông ẩn hồn trong vại cà, vại nhút

Một củ khoai cũng lấp ló mây trời

Con cò mặc áo tơi đi học

Cá sông Lam còi cọc toát mồ hôi.

Gió hào kiệt thổi xơ Nghệ Tĩnh

Cá gỗ nuôi lớn những thiên tài

Trời hào phóng mây trắng

Đất tằn tiện ngô khoai.

Đến cỏ dại cũng mọc thành chữ nghĩa

Đồ Nghệ sông Lam dạy biển cả học bài

Gió Lào thổi mây dòn bánh đa nướng

Sông Lam nuôi nứt nẻ mỗi hạt vàng

Gió lập ngôn đầu hồi luồng lĩnh xướng

Khoai lang gàn luống dọc thích bò ngang .

Sông thao thức sóng tràn bờ bắc

Sông nằm mơ tĩnh lặng khói bờ nam.

Thúy Kiều đến Tiên Điền tìm họ mạc

Hai trăm năm Tiền Đường mê mẩn nước Lam Giang

Để rú Quyết lặng thầm đi cứu nước

Sông veo veo trời đất hóa sen vàng.

Sông Lam ăn cát mà xanh, uống trời mà mát

Trăng cháy hết lòng sâu quyết liệt cả cơ hàn

Người giàu có nên đất nghèo khô khát.

Kìa gió Lào thổi cong sông Lam. "

.Cảm hứng trữ tình hào sảng về một vùng quê bao trùm toàn bài thơ .Tác giả đã biến sông Lam thành hình tượng biểu trưng cho cốt cách Người Xứ Nghệ.

" Sông bổ đôi Nghệ Tĩnh "

Hình ảnh "bổ đôi" tác động vào thị giác độc giả để kết nối liên tưởng tri giác về vùng đất Nghệ An - Hà Tĩnh tuy hai mà là một, chung nhau sự cằn cỗi đất đai, khắc nghiệt khí hậu, chung nhau một vùng truyền thống văn hóa lâu đời ,mảnh đất địa llnh nhân kiệt, sinh ra & nuôi dưỡng bao hiền tài "Sông nằm - Sông đứng - Sông đi" mang dáng dấp của Ông Đồ Nghệ thanh bần mà cao sang, khẳng khái hiên ngang như 99 ngọn Hồng Lĩnh mà nhân hậu trữ tình lãng mạn nước dòng Lam, như vần lục bát Nguyễn Du & làn điệu dân ca ví giặm sâu lắng .

Với mạch cảm hứng trữ tình hào sảng xuyển suốt tác phẩm, nhà thơ Trần Mạnh Hảo đã dẫn người đọc vào mê lộ xúc cảm của mình với Đất & Người Nghệ Tĩnh.

Tác giả tiếp tục dùng hình ảnh thị giác có giá trị biểu đạt cao tác động vào tâm thức người đọc "Sông vắt kiệt lòng mình", "sông ẩn hồn trong vại cà vại nhút". Song hành với những hình ảnh tượng trưng cho cái nghèo, cái khổ đến tận cùng đó chính là nghị lực & khát vọng sống vi diệu của con người nơi đây ... Điều quan trọng không phải chỗ đang đứng của hiện tại mà hướng đang đi tới tương lai "một củ khoai cũng lấp ló mây trời", "con cò mặc áo tơi đi học", "cá sông Lam còi cọc toát mồ hôi" ..

Ở ba khổ cuối bài thơ, tác giả tiếp tục hóa thân vào niềm hứng khởi tự hào của Người Xứ Nghệ. Giai thoại con cá gỗ từ trong dân gian bước vào thơ Trần thi nhân như một cách tương phản giữa hoàn cảnh sống với nghị lực cũng như hiệu quả cuộc sống của Người Nghệ từ xưa đến nay và mãi mai sau.:

"Gió hào kiệt thổi xơ Nghệ Tĩnh

Cá gỗ nuôi lớn những thiên tài" :Đó là những Nguyễn Du, những Hồ Xuân Hương, những Phan Bội Châu và Cụ Hồ Chí Minh...

Tác giả khéo vận dụng hình ảnh đối lập trong sự đồng nhất của một trường liên tưởng xuyên suốt của hình ảnh thơ : "Gió hào kiệt/ thổi xơ .../Cá gỗ/ nuôi lớn thiẻn tài / Trời hào phóng / Đất tằn tiện..."

Đang say mê hóa thân vào nhân vật trữ tình Người Xứ Nghệ, nhà thơ Trần Mạnh Hảo vụt bước ra & rọi ống kính tâm tư của mình vào đối tác trữ tình để bỏ ngỏ suy ngẫm . Ông như đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác về cốt cách Nghệ với đầy đủ vẻ đẹp và hạn chế : Sự khổ luyện thành tài "đến cỏ dại mọc thành chữ nghĩa". Trí thức Nghệ từ ao làng bơi ra chiếm lĩnh biển cả "Đồ Nghệ dạy biển cả học bài" ...Nhân sĩ Nghệ dám lĩnh xướng lập ngôn trên dàn đồng ca chính trường nhưng cũng cần lọc máu ...gàn "khoai lang gàn luống dọc thích bò ngang", cần gọt cái "gót chân A sin" của các cụ Đồ Nghệ xưa để bước nhanh trong xu thế hội nhập, phát triển hôm nay.

Đọng lại trong lòng bạn đọc là âm hưởng dòng suy tư kết bài : SÔNG LAM HIỆN THÂN CỦA CỐT CÁCH NGƯỜI NGHỆ. Hai bờ một dòng chảy hiền tài, một hợp lưu cốt cách Văn Hóa Xứ Nghệ "Sông thao thức sóng tràn bờ bắc /Sông nằm mơ tĩnh lặng khói bờ nam" để hun đúc linh khí vũ trụ & truyền thống tổ tiên nơi mà đói khát cơ hàn "Sông Lam ăn cát mà xanh, uống trời mà mát / Trăng cháy hết lòng sâu quyết liệt cả cơ hàn" vẫn "veo veo trời đất thoát sen vàng" . Từ một vùng quê nghèo cằn cỗi dâng cho đời ba danh nhân văn hóa : Nguyễn Du - Hồ Xuân Hương - Hồ Chí Minh

Không phải ngãu nhiên mà tác giả tách một câu thơ làm khổ cuối :

"Kìa gió Lào thổi cong sông Lam"

Câu khép lại bài thơ này nhưng lại mở ra tứ mới cho những thi phẩm khác : Một chữ "KÌA" đi kèm hình ảnh "gió Lào thổi cong sông Lam" đủ nhắc nhở một thực tế phũ phàng - Đất Nghệ vẫn như XƯA, vẫn bị thiên nhiên ngược đãi - Mưa hờn, nắng dỗi, đất cằn khô khát ...Và thông điệp ngoài văn bản là : Giờ chỉ còn trông chờ vào NGƯỜI NGHỆ, bằng tài năng sức lực & ý chí của mình để "thay trời đổi đất" làm nên một Xứ Nghệ phồn sinh cho muôn đời con cháu mai sau !