BÀI BÌNH CỦA NGUYỄN CẢNH NHU

---------- Forwarded message ---------
Từ: Van Anh Nguyen Thi <nhathovananh@gmail.com>
Date: 06:25, T.4, 5 Th7, 2023
Subject: BÀI BÌNH CỦA NGUYỄN CẢNH NHU
To: <nhathovananh.nghean@blogger.com>

MỘT SỰ HÓA THÂN KHI VIẾT VỀ NỖI ĐAU CHIẾN TRANH

- ( Đọc bài ĐÀN BÀ & CHIẾN TRANH - Thơ Vân Anh)

 Bài viết của tác giả Nguyễn Cảnh Nhu - Người Nghệ An sống ở Đức)

Bài thơ 

"ĐÀN BÀ VÀ CHIẾN TRANH - Thơ  Van Anh Nguyen 

Nàng chọn sợi Xuân Xanh đan áo 

Này sợi Khát Khao...

Chăng dài đêm đông ..

Này sợi Nhớ ...

căng cả bốn mùa. 

Này sợi Chờ...

bện bằng bình minh và hoàng hôn.

Này sợi Buồn...

nước mắt lặn vào trong lóng lánh.

Trải trường chinh giữ nước

Tình yêu của Đàn Bà 

Bom đạn của chiến tranh 

cùng vào trận .

Hãy tặng Đàn Bà 

Bình yên!"

Đã có một tổng kết nào đó nói rằng,trong lịch sử loài người có hơn 3000 cuộc chiến tranh . Theo đó thì các sách viết về chiến tranh phải có đến hàng vạn. Trong các tác phẩm ấy ,người ta mô tả các trận đánh của những người lính ở 2 chiến tuyến,những mưu lược của các tướng lĩnh. Những người lính ấy là những chàng trai trẻ, những vị tướng kia là những ông trung niên tóc đã hoa râm. Nghĩa là ,nói đến chiến tranh là nói đến người con trai,người đàn ông. Cứ như chiến tranh không phải việc của đàn bà vậy. Tác phẩm nổi tiếng „CHIẾN TRANH VÀ HÒA BÌNH" của Lev Tolstoy mà khắp nơi trên thế giới đều gọi là tuyệt phẩm thì phần chiến tranh cũng mô tả các trận đánh giữa quân Nga và quân Pháp,những cuộc đấu giữa hai nhà quân sự kiệt xuất Napoleon và  Koutouzov . Ở nước ta, tác phẩm „ NỖI BUỒN CHIẾN TRANH „ của Bảo Ninh được cho là nổi tiếng cũng chủ yếu mô tả các trận đánh ở Nam Lào,ở Buôn mê thuột, ở Tân sơn nhất với những lần quy tập mộ  đồng đội của anh lính có tên là Kiên ….„ĐÀN BÀ VÀ CHIẾN TRANH" , một bài thơ của nữ thi sĩ VÂN ANH,vì thế tôi nghĩ là một chủ đề hiếm hoi trong văn học. Nhưng cũng phải nói ngay rằng, bài thơ hay không phải vì hiếm,mà phải nói là hiếm nhưng hay.

Mở đầu bài thơ chị viết :

   Nàng chọn sợi xuân xanh đan áo

"Đan áo" ở đây phải hiểu là đan áo để gửi ra chiến trường . Nhưng áo đan bằng "sợi xuân xanh". Một câu mở đầu rất hay, rất đặc trưng cho "Đàn bà và chiến tranh" ở Việt nam. Vì sao có thể nói như vậy?

 Nước Nga mới đây kỉ niệm 75 năm chiến thắng Phát xit, đến phần duyệt binh của nữ Hồng quân, tôi nghe thuyết minh nói rằng có khoảng 1 triệu cô gái Nga tham gia vào cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Cuộc chiến ấy tuy khốc liệt nhưng cũng chỉ kéo dài 4 năm (1941–1945). Các cô gái ấy ra đi khi 17, 18 tuổi thì lúc họ trở về cũng trong đang trong độ xuân xanh. Vì thế, sự hi sinh của họ người ta không nói là "hi sinh tuổi xanh" mà nói rằng  "họ hi sinh khi tuổi còn xanh". Ngược lại, cuộc chiến tranh cứu nước của chúng ta kéo dài dai dẳng hàng mấy chục năm. Người con gái dù là ở đâu, làm gì thì cũng phải bước vào cuộc chiến khi còn xuân xanh, nhưng khi bước ra cuộc chiến họ đã "quá lứa lỡ thì". Nhưng xuân xanh không phải là cái cánh tay, cái bàn chân, hay là cái có thể làm nên vết sẹo trên người để ta có thể nhìn thấy được. Vì vậy, sự bỏ lại tuổi xuân trong chiến tranh của người con gái Việt nam,mặc dù là sự hi sinh rất to lớn nhưng không bao giờ được gọi là một thương binh, dù chỉ là một thương binh hạng không. Cho nên, khi nói đến "đàn bà và chiến tranh" ở nước ta trước hết phải nói đến tuổi xuân xanh, vì họ không những hi sinh khi tuổi còn xanh mà còn hi sinh tuổi xuân xanh  nữa.

Các câu thơ tiếp theo :

        Này sợi Khát Khao.../Chăng dài đêm đông ../Này sợi Nhớ .../chăng cả bốn mùa. /Này sợi Chờ.../ bện bằng bình minh và hoàng hôn./  Này sợi Buồn.../nước mắt lặn vào trong lóng lánh.

thì tôi nghĩ không cần một phân tích nào thêm cũng đủ thấy được những chịu đựng, những mất mát thật to lớn của người phụ nữ trong chiến tranh:

 "Trải trường chinh giữ nước

        Tình yêu của Đàn Bà 

        Bom đạn của chiến tranh 

        cùng vào trận.

    Chúng ta đã giữ được nước, thì cũng nên nhớ rằng sự đóng góp "Tình yêu của Đàn Bà" để thắng "Bom đạn của chiến tranh" là không thể thiếu.

Xuyên suốt bài thơ là hình tượng "SỢI XUÂN XANH". Một hình tượng ẩn dụ mang ý nghĩa biểu trưng để chở tải cung bậc tình cảm của những người đàn bà ở hậu phương. Họ phải "chiến đấu" ở một mặt trận không tiếng súng, thầm lặng mà không kém phần cam go, ác liệt và tổn thất, hy sinh  như ở chiến trường. 

   Tôi đặc biệt để ý đến  câu cuối cùng,chị viết :

           "Hãy tặng Đàn Bà 

           Bình yên! "

Hãy tặng đàn bà Bình yên! Điều đó có nghĩa: Bình yên là cái người đàn bà mong muốn hơn cả.Tôi cứ nghĩ phải là một người phụ nữ sâu sắc và từng trải mới nói được như vậy. Chắc rằng ở nước ta chưa có một cuộc thăm dò để biết suy nghĩ của đàn bà như thế nào về chiến tranh. Nhưng cách đây chừng 6,7 năm tôi  đọc một cuốn sách có tựa đề "Chiến tranh không mang gương mặt một người đàn bà"(Der Krieg hat kein weibliches Gesicht) của nữ nhà văn Nga Swetlana Alexijewitsch (Có thể  sách cũng đã dịch sang tiếng Việt nhưng không biết có mang tên này không).Trong nhiều năm, tác giả đã thực hiện hơn 500 cuộc phỏng vấn với những người phụ nữ trên mọi mặt trận trong chiến tranh thế giới thứ 2. Bà không nhằm mô tả các chiến công của họ mà mục đích là muốn làm sáng tỏ cảm xúc của người phụ nữ trong chiến tranh. Chính vì vậy, bà đã phải kiên nhẫn hàng giờ, có khi là cả ngày để nhận ra lời kể trung thực tự đáy lòng, tự cái họ chính kiến chứ không phải là những từ ngữ của báo chí ,của tuyên truyền. Cuốn sách vì thế đã rất khó khăn mới ra đời được. Nó phải nằm mấy năm chờ cho đến thời kỳ cải tổ và đã bị cắt xén nhiều chỗ mới được in ra. Ngay sau khi xuất bản lần đầu đã bán được 2 triệu cuốn.Nhưng mãi sau này (2008), bản gốc thật sự mới được in ra. Năm 2015 thì tác giả được trao giải Nobel văn học.Có  nhiều câu chuyện rất đặc sắc.Chẳng hạn ở đơn vị có một cô gái được nghỉ phép, khi cô trở lại thì các cô gái khác tranh nhau xếp hàng để ngửi người cô ấy vì họ cho rằng cô mang trên mình cái "mùi nhà". Với những gì xẩy ra với họ thì người phụ nữ  có cảm giác chiến tranh khủng khiếp hơn, tàn khốc hơn nam giới rất nhiều.Tôi nhớ, mình đã rất xúc động khi đọc xong cuốn sách này và vì thế hôm nay tôi rất đồng cảm với câu thơ kết như trên của nữ thi sĩ Vân Anh .

Chị Vân Anh là một nhà thơ, hẳn đã phải có nhiều tập thơ xuất bản, nhưng tôi chỉ đọc được những bài đăng trên mạng. Tôi thích tìm đọc thơ của chị, vì trong nhiều bài chị có những ý thơ không những sâu sắc mà còn độc đáo nữa. Nhân ngày TBLS tôi thấy chị viết nhiều bài,trong đó bài "GIỌT ĐAU" cũng rất hay :

         Giọt đau đong đầy 

        chảy vẹt bình minh ...

        chảy mòn hoàng hôn..

Nỗi đau như một dòng chảy không những liên tục suốt ngày đêm, mà còn nhiều và mạnh có thể làm vẹt ,có thể bào mòn….

  Nhưng có lẽ xúc động hơn cả là bài „MẸ DẮT CON VỀ" của chị .Nhà thơ đã hóa thân vào nhân vật trữ tình trong thi phẩm  là Bà Mẹ của liệt sĩ khi hồi tưởng về người con trai yêu thương đã rời mái trường đi tới chiến trường và sau trở về sau di ảnh. Một nỗi đau hóa thạch trong lòng Mẹ

" Mẹ vuốt ve tấm ảnh viền đen

Bộ quân phục bạc màu khói đạn

Ôi, đôi mắt vẫn ánh nhìn nguyên vẹn

Trong veo như thuở lọt lòng".

  Một nỗi đau âm ỉ, ám ảnh thường trực trong lòng Mẹ:

"Ba mươi năm... Một giấc mơ bảng lảng

Chập chờn tiếng gọi "Mẹ!" ...hằng đêm.

   

    Nữ sĩ Vân Anh viết thơ  về  "ĐÀN BÀ VÀ CHIẾN TRANH" tuy bi mà không lụy, giúp độc giả "ôn cố tri tân"- Càng hiểu cái khốc liệt, bi thương của chiến tranh ta càng trân quý & vun đắp  cuộc sống HÒA BÌNH HÔM NAY được thụ hưởng. Và đó là cách viết về chiến tranh nạp năng lượng sống  tích cực:

 "Trước nghĩa trang liệt sĩ /Giọt đau không tự sát thương mình/ hóa giọt hồng cáu sự sống/ đỏ nhịp đập hồi sinh..."( Trích "Giọt Đau").

 Và những Người Mẹ liệt sĩ trong thơ chị không đổ gục trước nỗi đau mất con mà tiếp tục vịn vào niềm tin trong tâm cảm  về sự "hồi sinh" của con mình để sống:

"Còn vẫn còn đây trong phòng học con ngôi

Các em con ngày ngày đến lớp.

Bài Toán Năm Xứa thay con giải tiếp

Đáp số cuối cùng:

Hạnh phúc, ấm no"