: NHÀ THƠ VÂN ANH, NHÓM ĐỜI TA LÀM CỦI

---------- Forwarded message ---------
Từ: Van Anh Nguyen Thi <nhathovananh@gmail.com>
Date: 10:40, CN, 10 Th12, 2023
Subject: : NHÀ THƠ VÂN ANH, NHÓM ĐỜI TA LÀM CỦI
To: <nhathovananh.nghean@blogger.com>

---------- Forwarded message ---------
Từ: Nguyen Hoanh <nguyenhoanh@gmail.com>
Date: 07:41, CN, 10 Th12, 2023
Subject: NHÀ THƠ VÂN ANH, NHÓM ĐỜI TA LÀM CỦI
To: Van Anh Nguyen Thi <nhathovananh@gmail.com>

NHÀ THƠ VÂN ANH, NHÓM ĐỜI TA LÀM CỦI

Ngô Đức Hành

Trước thềm Noel 2023, nhà thơ Vân Anh ra mắt công chúng Vân Anh – Tuyển tập thơ. Chị háo hức, hạnh phúc. "Sách Nhà nước đặt hàng, nhưng chị "in thêm" để phục vụ bạn yêu thơ chị", chị nói. Vậy là đúng luật, chuẩn chỉ, khiêm nhường. Mừng cho chị, mừng cho đời sống văn học Nghệ An.

 "Tuyên ngôn thơ" Vân Anh

Vân Anh – Tuyển tập thơ gồm 200 bài thơ, được chị dụng công sắp xếp theo chủ đề. Chắc chắn, đó mới là một phần "gia tài thơ" Vân Anh. Nhưng chỉ chừng ấy, đã giúp người đọc hình dung về một gương mặt thơ của làng thơ xứ Nghệ.

"Mỗi bài thơ là một cột mốc trên con đường đời, đường thơ của chị. Tất cả những gì chứa đựng trong những câu thơ của chị không phải chỉ nói về những riêng tư của chị, mà qua chị để nói về bao con người và nói về dân tộc này trong thời đại chị sống", nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nắn nót những câu đầu trong Tựa có tiêu đề "Trên một con đường thơ" dành cho Tuyển tập.

Nếu hỏi nhà thơ nào gắn bó với Xứ Nghệ và thành danh trên đất Nghệ, chắc chắn hai cái tên được nhắc đến là nhà thơ Thạch Quỳ và nhà thơ Vân Anh. Bạn đọc tự hào về hai thi sỹ này.

Không "đao to, búa lớn", nhưng phải khẳng định tâm hồn Vân Anh "đầm đìa" xứ Nghệ. Thơ chị "đầm đìa Nghệ". Không có gì ngạc nhiên khi Vân Anh chọn bài "Xứ Nghệ" đặt ở vị trí mở đầu Tuyển tập. Chị từ hào về quê hương.

...

Xứ Nghệ...

Cho tôi câu thơ quăng quật kiếp người.

Những đứa trẻ đẻ rơi

Co ro trên luống cày vừa xới

hình hài cong dấu hỏi

oà nỗi đau chào đời

(Xứ Nghệ)

Yêu cố thổ, khát khao hạnh phúc nên mảng thơ viết về tình yêu, quê hương, gia đình là phần hay nhất trong thơ của chị. Là nhà thơ nữ, nhưng đọc thơ Vân Anh cho thấy, dù là nữ hay nam thì trách nhiệm của người sáng tạo không được phép tách rời số phận con người, số phận dân tộc. Nhiều bài thơ thế sự của chị cũng thu hút người đọc bằng những cảm xúc tươi nguyên, thể hiện những trăn trở đầy trách nhiệm công dân trước cuộc đời. Có thể kể ra, Đất và Người Miền Trung, Lời ru mùa đại dịch, Nhân dân gọi các anh về, Lời hẹn ước của người lính biên phòng, Dấu chân tuần tra,…

Nói về "căn cước" Nghệ trong thơ Vân Anh, sẽ là thiếu, nếu không nhắc đến nhận định của cố nhà thơ Thạch Quỳ: "Vân Anh là tác giả có dấu vân tay điểm chỉ vào giấy khai sinh tác phẩm..., ghi đậm dấu ấn tâm hồn tác giả".

Không chỉ "bó" trong các đề tài về quê hương, Xứ Nghệ, thơ Vân Anh còn hướng đến Tổ quốc, đất nước ở biên độ lớn hơn. Có thể thấy qua các bài thơ Tổ quốc, Đàn bà và chiến tranh., Giọt đau, Lỗi nhịp nhân gian, Trước ngôi nhà lịch sử... 

"Trải trường chinh giữ nước.../ Tình yêu của đàn bà / Bom đạn của chiến tranh / cùng vào trận! / Hãy tặng đàn bà / Bình Yên!", (Đàn bà và chiến tranh). Với người Việt, truyền thống "Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh", nhưng quán chiếu qua tâm hồn phụ nữ, hơn ai hết họ mong được bình yên. "Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ", (Svetlana Alexievich).

Đa phần thơ Vân Anh thi pháp tự do. Chị tìm thấy ở thể loại thơ này tâm hồn thơ được tự do. Thực sự, chị hướng đến tự do. Dễ nhận ra trong thơ Vân Anh, đó là "cá tính thơ". Thơ chị không "đèm đẹp" về câu chữ, vần vè như "muôn thuở", đọc "xóc xách". Tuy nhiên, có tác dụng khơi mở nhiều chiều ngôn ngữ và vỉa tầng của tư duy thơ trong tác phẩm của chị. 

...

Những ngọn núi lè tè ngạo mạn tự phong chót vót

Những ao hồ tù đọng kiêu căng luôn tự bão hòa

Những đường ray hoen rỉ tư duy định vị

Những vòng kim cô giáo điều tự ấn lên đầu làm khuôn mẫu

Những phẩm cách dàn hàng ngang đồng phục

Những dấu vân tay bản ngã đồng dạng nhạt nhòa

(Trăn trở).

"Gió sáng tạo mang hùng khí lạ/ Sợ thổi lạc loài giữa sa mạc sáo mòn!", hai câu kết của bài thơ này, không thể trăn trở hơn. Ai không mong muốn những điều tốt đẹp cho cuộc sống, cho sự phát triển của đất nước? Sự dồn nén của cảm xúc, thành câu hỏi. Người đọc tự ngẫm về câu trả lời.

Nhà thơ Vân Anh làm thơ từ hồi còn ở Phuống (năm 1969). Đến nay, chị đã công bố hơn chục tác phẩm thơ: Hương thơm cỏ vắng, (in chung), NXB Nghệ Tĩnh, 1987; Trái muộn, NXB Thanh niên, 1991; Quê với mẹ và anh,NXB Hội Nhà văn, 1996; Bình minh muộn, NXB Nghệ An, 2002; Vọng về xứ Phuống, NXB Hội Nhà văn, 2006; Con sóng khát, NXB Hội Nhà văn, 2009; Mùi tuổi, NXB Nghệ An, 2015; Tìm trầm, NXB Nghệ An, 2020. Chưa kể, Vân Anh còn có một số tác phẩm truyện ký phê bình và tiểu luận.

Đó thực sự là "Một con đường đầy gió bụi, đầy nước mắt và máu, nhưng là một con đường đã dựng lên vẻ đẹp nhân tính mà những người đi trên con đường đó có quyền kiêu hãnh. Và tôi hình dung một nhà thơ mang tên Vân Anh đã đi xuyên qua chặng đường dài với những riêng tư trong sâu thẳm tâm hồn nhưng hòa cùng số phận của đồng loại, của dân tộc và cụ thể hơn số phận một vùng đất đặc biệt về mọi nghĩa: Xứ Nghệ", (Nguyễn Quang Thiều: Trên một con đường thơ).

Trong sự nghiệp sáng tác của mình, nhà thơ Vân Anh đã được ghi nhận với 11 giải thưởng, 1 tặng thưởng, 1 vinh danh và 1 tri ân.

"Phẩm cách thi sĩ" Vân Anh

Nhà thơ Vân Anh sinh năm 1947. Chị chẳng thèm giấu năm sinh nhưng lẽ thường. Lên chức bà nội, bà ngoại 

, năm 2023 lên chức cụ ngoại rồi còn gì phải giấu. Nom ngoài đời nhà thơ Vân Anh trẻ trung, tâm hồn tươi xanh vậy, nhưng Giáp Thìn này, chị đã 77 "mùa xuân", vài năm nữa mừng bát thập.

Vân Anh sinh ra Thanh Giang, Thanh Chương, Nghệ An. Trên Google Map có địa chỉ Phuống, đó là một địa danh bên dòng Ngàn Cả (sông Lam). Đó là mảnh đất gian khó, nhưng là nơi sinh cơ lập nghiệp và cư trú của nhiều dòng họ nổi danh, khổ mà học thành tài, để lại danh thơm cho quê hương, xứ sở. 

Thanh Chương, nơi có 25 vị khoa bảng trên tổng số 150 vị khoa bảng của Nghệ An, thời thi cử dưới chế độ phong kiến. Trong các dòng họ khoa bảng của đất Thanh Chương có dòng họ Nguyễn của nhà thơ Vân Anh. Chị là hậu duệ của hai vị tiền bối có công với nước là Cụ Nguyễn Doãn Giáp và Cụ Nguyễn Doãn Văn được lập đền thờ ở Phuống gọi là đền Kẻ Nghe  Chị được hưởng tinh hoa của quê hương, truyền thống và ý thức gìn giữ. Nếu như Nghệ An, trong lịch sử có "Đồ Nghệ" thì Vân Anh đúng là một "Bà đồ Nghệ". 

Tôi nhớ có lần nhà thơ Nguyễn Quang Thiều có nói, văn nghệ sỹ ở ta ngày càng nhiều nhưng phẩm hạnh thi sỹ không nhiều. Tôi hiểu anh định nói về khoảng cách giữa "tác phẩm và đời sống"; tác phẩm hay đã cần, nhưng đi với tác phẩm, bạn đọc quan tâm đến nhân cách nhà văn.

Vân Anh vốn là cô giáo dạy Văn. Dù trải qua nhiều cơ sở giáo dục, nhưng thời kỳ "oanh liệt" đã được đứng trên bục giảng ngôi trường danh giá ở Xứ Nghệ, có tên trường Chuyên Nămg Khiếu Vimh, là vườn ươm nhân tài cho đất nước . Không ít tướng lĩnh, nhà khoa học, nhà văn, nhà thơ gốc Nghệ tiêu biểu đã có những năm tháng "học đường" ở đây. Cho nên, trong thơ chị luôn hướng tới truyền cảm hứng cho tgees hệ trẻ về năng lượng sống tích cực, thái độ sống nhân văn từ trong gia đình , nhà trường và xã hội.Đó là những bài :Bản nháp, Trước ngôi nhà thời gian,, Giấc mơ Tháng 5 , Nhà Giáo- Bài thơ viết mãi, Lòng Mẹ...Đặc biệt bài " Bản nháp" được sở Giáo dục- Đào tạo Nghệ An cùng một số trường THPT trong nước ( như trường THPT Ngô Thì Nhậm - Sóc Trăng) chọn làm ngữ liệu ra đề thi thử tốt nghiệp THPT  môn Ngữ Văn năm 2023.

  Nhà thơ Vân Anh là hội viên các hội: Nhà văn Việt Nam, Liên hiệp VHNT Nghệ An. Chị là Chi hội phó Chi hội Nhà văn Việt Nam tại Nghệ An đồng thời Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nữ văn nghệ sĩ Nghệ An. Đây là câu lạc bộ, hàng năm đều có hoạt động trao đổi nghiệp vụ, đi thực tế sáng tác, phát hiện bồi dưỡng tài văn cho văn chương Nghệ An. Chị cũng từng "đứng mũi chị sào", tổ chức xuất bản nhiều đầu sách cho Chi hội Nhà văn Việt Nam tại Nghệ An và Câu lạc bộ Nữ văn nghệ sĩ Nghệ An. 

Chị từng bày bỏ, văn chương là "duyện nợ", vận vào ai suốt kiếp đèo bòng. Và nữa, "Người văn bén duyên sáng tạo văn chương là được nhận một sự ưu đãi và tự thấy mình mắc nợ với mình, mắc nợ với mọi người". 

Mỗi dịp về Nghê, hoặc biết tôi về Nghệ, nhưng do công việc không "cà phê, cà pháo" được, chị thường nhắn nhe: "Em thật là...". Trong giọng nói, cử chỉ của nhà thơ Vân Anh trĩu nặng chân tình. Tôi biết, giữa chị em thuộc Câu lạc bộ Nữ văn nghệ sĩ Nghệ An, Vân Anh thơm thảo, nhịn nhường. "Làm anh phải tốn, làm chị phải hiền", câu thành ngữ Nghệ vận vào chị, giao phó "sứ mệnh chị".

Ta hái cả đời ta làm củi nhóm

Nhen tro than lạnh lẽo dâng đời

Khi lửa bén bùng lên thành ngọn

Lửa thiêu ta hoá nắm tro tàn

(Dâng hiến)

"Bóc dần vỏ bọc thời gian / Giữa đời ngậm ngải tìm trầm... Nghĩa nhân", đó cũng là "tuyên ngôn" không chỉ trong thơ mà cả trong đời sống của một nhà thơ nữ cá tính. 

"Nỗi trăn trở luôn ám ảnh một đời cày cuốc trên cánh đồng chữ nghĩa là sợ tâm hồn mình cằn cỗi, sợ trái tim mình khô hạn và đời Văn thành "nợ xấu" với kỳ vọng của bạn đọc gần xa", nói rồi chị cười nhẹ như mây. Đúng thế, trên đầu dẫu nhiều "mây trắng" nhưng tinh khiết như tên bố mẹ đặt cho mình "Vân Anh"./.